Niecały miesiąc po odkryciu szczątków 215 rdzennych dzieci na terenie największej szkoły rezydencjalnej w Kanadzie, kolejne 751 ciał zostało znalezionych przy szkole w Saskatchewan, co czyni je największym znalezionym do tej pory miejscem pochówku. Oba znajdują się w prowincji Kolumbia Brytyjska.

Krótka notka historyczna

Szkoły rezydencjalne były finansowanymi przez rząd, prowadzonymi głównie przez Kościół Katolicki, instytucjami służącymi do zasymilowanie dzieci rdzennych do białej kultury kanadyjskiej. W szkołach zabraniano dzieciom mówienia w ich ojczystych językach, wyrażania swojej kultury i noszenia tradycyjnych ubrań. Co najważniejsze, zmuszano je do przejścia na chrześcijaństwo. W szkołach panowały złe warunki sanitarne i były one miejscem fizycznego, psychicznego i seksualnego znęcania się. Szacuje się, że do zamknięcia ostatniej szkoły rezydencjalnej w latach 90. około 150 000 dzieci zostało siłą zabranych od swoich rodzin i umieszczonych w instytucjach. Według oficjalnych danych około 6000 z nich zmarło w trakcie nauki, choć szacunki społeczności rdzennej sięgają nawet kilkudziesięciu tysięcy.

Cały ten proces został uznany przez Komisję Prawdy i Pojednania za ludobójstwo kulturowe.

Protesty i walka o niezależne dochodzenie

Chociaż historia szkół rezydencjalnych była powszechnie znana dzięki świadectwom ocalałych, odkrycie to wywołało serię protestów.

Dokładnie miesiąc po pierwszym odkryciu, w Narodowy Dzień Ludności Rdzennej, dwa kościoły w rezerwatach First Nations zostały doszczętnie spalone. Były to pierwsze z dwóch tuzinów podpalonych lub w inny sposób zdewastowanych kościołów.

Nie oszczędzono również pomnika Jana Pawła II, który był głową kościoła w czasie funkcjonowania szkół rezydencjalnych. Monument został pokryty odciśniętymi czerwoną farbą dłońmi, a u jego podstawy usadowiono pluszowe misie i inne wypchane zwierzęta symbolizujące utracone dzieciństwo ofiar.

Protestowano nie tylko przeciwko Kościołowi Katolickiemu, ale także przeciwko władzy kolonialnej i monarchii brytyjskiej. Protestujący obalili posągi królowych Wiktorii i Elżbiety II, głosząc, że ludobójstwo nie jest powodem do dumy. Protest odbył się w Dzień Kanady - święto upamiętniające założenie kraju przez brytyjskie kolonie.

Ponieważ wielu rdzennych mieszkańców Kanady nadal identyfikuje się jako katolicy, społeczność potępiła niszczenie miejsc kultu i pomników historycznych. Protesty przyczyniły się jednak do tego, że wreszcie usłyszano głosy społeczności rdzennej, która od lat domagała się niezależnego śledztwa w sprawie szkół rezydencjalnych. Choć nie ma pewności, czy śledztwo zostanie dopuszczone w takiej formie, jakiej domaga się społeczność, katolicka organizacja Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej zobowiązała się do ujawnienia wszystkich dokumentów będących w jej posiadaniu. Wcześniej wielokrotnie organizacja, która prowadziła 48 szkół rezydencjalnych, twierdziła, że dokumenty zostały zniszczone lub zagubione.

Odkrycie i późniejsze protesty wpłynęły również na opinię publiczną, szczególnie na katolików. Justin Trudeau, który sam jest katolikiem, zażądał przeprosin od papieża. Chociaż papież Franciszek odniósł się do tej sprawy i wyraził swój ból, nie przeprosił za wkład Kościoła. Ma on jednak odwiedzić Kanadę w grudniu, pozostawiając Kanadyjczykom duże nadzieje na zarówno osobiste, jak i oficjalne przeprosiny.

Jak to odkrycie wpłynie na stosunek Kanadyjczyków do Kościoła Katolickiego i monarchii brytyjskiej?

Odkrycie to wstrząsnęło kanadyjskim społeczeństwem. Protesty pokazują, że społeczeństwo widzi wkład Kościoła i brytyjskiej monarchii w nadużycia i przemoc spowodowaną kolonializmem i przymusową asymilacją.

Protesty pokazują wolę wielu osób, aby całkowicie oddzielić się od monarchii brytyjskiej. Jeśli stałoby się to tendencją rosnąca wśród Kanadyjczyków, mogłoby to mieć negatywne skutki dla całej Wspólnoty Narodów, zwłaszcza gdy tron obejmie następca Elżbiety II.

Postawy antykościelne narastały od lat, zwłaszcza wśród młodego pokolenia ludności rdzennej. Pojawiła się wśród nich tendencja do przywracania przedkatolickich wierzeń i tradycji religijnych. Co więcej, nawet katolicy byli zbulwersowani brakiem oficjalnych przeprosin ze strony Kościoła. Również poparcie Trudeau może oznaczać, że społeczność rdzenna otrzyma pomoc w walce o sprawiedliwość, na którą zasługuje.

Jednak sama społeczność jest mniej optymistyczna co do długofalowych konsekwencji protestów. W rzeczywistości nie jest to pierwszy raz, kiedy obiecuje się im sprawiedliwość. Mimo to, społeczność ta jest nadal systemowo dyskryminowana chociażby przez system opieki zdrowotnej, do tego rdzenni mieszkańcy są nadreprezentowani w więzieniach, a rdzenne kobiety są mordowane częściej niż jakakolwiek inna grupa. Trudno jest uwierzyć, że państwo kanadyjskie miałoby wziąć odpowiedzialność za zbrodnie szkół rezydencjalnych, gdy rząd walczy z decyzją o przyznanie odszkodowania dla rdzennych dzieci, które cierpiały w rodzinach zastępczych.

Mimo, że nastąpiła zmiana postaw nawet w społeczności nie-rdzennej, trudno przewidzieć jak daleko zajdzie, jeśli chodzi o wpływy kościoła katolickiego i monarchii w kraju. Nadal jest wielu praktykujących Katolików, szczególnie wśród starszych pokoleń rdzennych mieszkańców. Pozbawienie ich religii nie jest odpowiedzią na problemy, z jakimi borykają się na co dzień, ani nie pomoże w leczeniu pokoleniowej traumy tej społeczności.

Odkrycie i następujące po nim protesty ponownie zwróciły uwagę na problemy społeczności rdzennych mieszkańców. Pozwoliły na głośniejszą i bardziej publiczną walkę o zaprzestanie dyskryminacji i reparacje. Jednak mogą nie być wystarczające, aby przynieść zmiany systemowe i wpłynąć na status monarchii i Kościoła w kraju.

Źródła

Daniel Bellamy (2021) "Queen Victoria, Elizabeth II statutes defaced during the Canada Day protest", Euronews

The Guardian (2021) "Pope Francis stops short of apology over deaths in ex-Catholic school in Canada"

Leyland Cecco (2021) "Canada must reveal 'undiscovered truths of residential schools' to heal", The Guardian