Droga do wojny

Po ustaleniu nowego ładu po Wielkiej Wojnie Herald Nicolson, jeden z brytyjskich przedstawicieli na konferencji pokojowej powiedział potem:

„Zebraliśmy się w Paryżu pewni, że ustanowimy nowy porządek świata. Wyjechaliśmy przekonani, że nowy porządek zepsuł jedynie stary”.

Głównodowodzący wojsk alianckich, marszałek Ferdynand Foch po konferencji paryskiej powiedział:

„To nie jest żaden pokój. To tylko zawieszenie broni na okres dwudziestu lat”.

Zimą 1933 r. Hitler dochodzi do władzy w Niemczech, w październiku Niemcy opuszczają Ligę Narodów i Genewską Konferencję Rozbrojeniową. 26 Stycznia 1934 r. podpisana zostaje polsko – niemiecka deklaracja o nieagresji. W marcu 1935 r. Niemcy odrzucają ograniczenia Traktatu Wersalskiego w sprawie armii. 9.03.1935 r. Ogłaszają istnienie Luftwaffe, 16.03 poinformowano, że Wehrmacht będzie liczyć 500 000 żołnierzy poborowych, uzasadniają to zbrojeniami ZSRR. Francja protestuje, Wielka Brytania okazuje zrozumienie, co więcej, w czerwcu 1935 r. Wielka Brytania wyraża zgodę na powstanie niemieckiej marynarki wojennej.

Po zajęciu Austrii oraz części Czechosłowacji i po Konferencji Monachijskiej, 28.10.1938 r. Niemcy wysuwają żądania wobec Polski: aneksja Wolnego Miasta Gdańska, poprowadzenie autostrady do Prus Wschodnich przez Pomorze oraz przystąpienie Polski do paktu antykominternowskiego.

Rok 1939

31 Marca 1939 r. premier Wielkiej Brytanii Neville Chamberlain zadeklarował w Izbie Gmin: „na wypadek jakichkolwiek działań wojennych mogących wyraźnie zagrozić niepodległości Polski, rząd udzieli jej natychmiastowego poparcia”, choć formalnie gwarancji pomocy Anglia udzieliła nam 25 sierpnia 1939 r.
13.04.1939 r. Do gwarancji brytyjskich, choć niechętnie, przyłączyła się Francja, która 19.01.1921 r. zawarła z Polską pakt o pomocy wojskowej na wypadek agresji Niemiec.

28 kwietnia 1939 r. Hitler zrywa zawarty w 26 stycznia 1934 r. pakt o nieagresji z Polską. 5 Maja 1939 r. Józef Beck, minister spraw zagranicznych, odrzuca niemieckie żądania. W lipcu 1939 r. w Wielkiej Brytanii przeprowadzono badania opinii publicznej. Około 75 % Brytyjczyków uważało, że Anglia powinna stanąć u boku Polski, dotrzymać obietnicy w razie ataku Niemiec na Polskę (we Francji wyniki były podobne). Po za tym wielu Anglików było przekonanych, że Hitler blefuje w sprawie Gdańska, że wycofa się w ostatniej chwili i zaatakuje Anglię. 23 Sierpnia 1939 r. podpisany zostaje Pakt Ribbentrop – Mołotow, Polska zostaje podzielona przez Niemcy i ZSRR, oraz ZSRR zadeklarował atak na Polskę, po inwazji Niemiec. 30 Sierpnia prezydent Ignacy Mościcki ogłasza powszechną mobilizację, pod wpływem nacisków Anglii i Francji została ona przesunięta o 24 godziny.

1.09.1939 r. Niemcy napadają na Polskę, 3.09 nasi zachodni „sojusznicy” wypowiedzieli wojnę Niemcom. Jednak nie udzielono Polsce żadnej realnej pomocy. Anglicy ograniczyli się do blokady morskiej, nalotu na niemieckie bazy morskie, z kolei wojska francuskie przekroczyły granicę III Rzeszy o kilka kilometrów. Wysłano samoloty nad niemieckie miasta, zrzucając ulotki. 17.09.1939 r. ZSRR rozpoczyna inwazję na Polskę, można uznać, że w przeciwieństwie do naszych sojuszników, Stalin dotrzymał obietnicy wobec swojego sojusznika, Niemiec (trzeba zaznaczyć, że 26.01.1932 r. podpisaliśmy z ZSRR pakt o nieagresji. Po miesiącu heroicznej walki osamotnione Wojsko Polskie zostaje pokonane, dokonał się IV Rozbiór Polski, rozpoczyna się okupacja, podczas której sprawa polska na arenie międzynarodowej nie będzie zbyt ważna, nawet kiedy dzięki polskim lotnikom Anglia nie zostanie pokonana, a dzięki polskim kryptologom losy wojny odwrócą się na korzyść aliantów.

Lata 1940 – 1942

W 1940 r. u boku armii francuskiej walczyło przeciwko Niemcom wielu Polaków, którzy po klęsce we wrześniu 1939 r. szukali okazji do walki z nazistami. 3/4 Z nich zginęło lub trafiło do niewoli. Po kapitulacji Francji do Anglii trafiło 19 000 polskich żołnierzy, pod dowództwem gen. Sikorskiego, Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych i premiera polskiego rządu na uchodźstwie.

22 Czerwca 1941 r. ruszyła operacja „Barbarossa”, atak Niemiec na ZSRR. Pod koniec tego roku, gdy obroniono Moskwę, Stalin wysunął propozycje powojennego podziału Niemiec, a tym samym nowych granic Polski. Na mapie 1 widać, że Stalin proponował włączenie Prus Wschodnich do Polski.

W 1942 r. alianci wysunęli swoją propozycję granic państw Europy Środkowej i Środkowo – Wschodniej. Według tej koncepcji Polska miała utracić Kresy Wschodnie, a otrzymać Pomorze Zachodnie, Meklemburgię, Brandenburgię i Saksonię. Tym samym na Polskim terytorium znalazły by się takie miasta jak Berlin, Szczecin, Lipsk, Magdeburg, Erfurt. Na przełomie 1942-1943 roku Francuzi i Czesi przedstawili swój projekt powojennych granic. Na mapie 3 widać, że zgodnie z tym założeniem Polska miała utracić Kresy Wschodnie, a dostać Prusy Wschodnie, Pomorze Zachodnie i Brandenburgię. W naszych granicach znalazłyby się: Królewiec, Szczecin i Berlin.

Lata 1943-44

W grudniu 1943 r. miała miejsce konferencja w Teheranie. Ustalono na niej linię Curzona, przyszłą wschodnią granicę polsko – radziecką, w zamian mieliśmy otrzymać część niemieckiego terytorium. Z tego powodu w połowie stycznia 1944 r. zaostrzył się konflikt polsko – radziecki. Na mapie 4 widać propozycje Anglików w sprawie naszej wschodniej granicy.

Na mapie 5 przedstawiono amerykańskie propozycje granic powojennej Europy. Według tej koncepcji, wschodnia granica miała przebiegać na linii Curzona, w zamian mieliśmy otrzymać Prusy Wschodnie i Górny Śląsk. Na mapie 6 widać osobistą koncepcję Roosevelta, różni się ona od głównej amerykańskiej tym, że nie mieliśmy otrzymać Górnego Śląska, (widoczne są również pewne zmiany granic państw niemieckich).

6.02.1944 r. Churchill przestawił polskiemu rządowi na uchodźstwie list z żądaniami radzieckimi. Stalin żądał:

1. uznanie linii Curzona za podstawę do dyskusji o granicy polsko – radzieckiej,
2. natychmiastowego wezwania polskiego ruchu oporu do pełnej współpracy z wojskami radzieckimi,
3. usunięcia naczelnego wodza, gen. Sosnkowskiego, i dwóch ministrów – gen. Mariana Kukiela, ministra obrony narodowej, i Stanisława Kota, ministra informacji i dokumentacji.

Jako odszkodowanie zaproponował przyłączenie Prus Wschodnich bez Królewca, Górnego Śląska i części Pomorza zachodniego. Strona polska odmówiła. 22.02 Na posiedzeniu Izby Gmin Churchill wydał oświadczenie popierające linię Curzona i odszkodowania na zachodzie i północy. Przytoczę niektóre jego fragmenty:

Miałem okazje poruszenia osobiście ze Stalinem zagadnień przyszłości Polski. Podkreśliłem, iż w wypełnieniu naszych gwarancji udzielonych Polsce, W. Brytania wypowiedziała wojnę nazistowskim Niemcom i nigdy nie osłabliśmy w naszym postępowaniu, nawet w czasie, gdy byliśmy zupełnie sami, że los narodu polskiego zajmuje naczelne miejsce w myślach i polityce rządu i parlamentu brytyjskiego. Z wielką przyjemnością posłyszałem od Stalina, że on również postanowił stworzenie i utrzymanie silnej, integralnej i niezależnej Polski jako jednego z czołowych mocarstw Europy. Stalin wielokrotnie powtórzył to oświadczenie publicznie i jestem przekonany, że reprezentuje on ustaloną politykę Związku Radzieckiego. Tutaj niech wolno będzie przypomnieć Izbie, że my sami nigdy w przeszłości nie gwarantowaliśmy ze strony rządu żadnej, specjalnej linii granicznej Polsce. (…) Mam bardzo silną sympatię dla Polaków, tego bohaterskiego plemienia, którego ducha narodowego stulecia na szczęście nie zdołamy uśmierzyć. Lecz ja mam również sympatię do Rosjan. (…) Rosja ma prawo do zabezpieczania się przeciwko przyszłym atakom od zachodu. (…) Uwolnienie Polski może być wkrótce dokonane przez armie rosyjskie, które poniosły milionowe straty krusząc niemiecką machinę wojenną. Nie uważamy, aby rosyjskie żądania w sprawie zabezpieczania ich zachodnich granic wychodziły poza ramy tego, co jest umiarkowane i sprawiedliwe. Stalin i ja mówiliśmy także i zgodziliśmy się w sprawie uzyskania przez Polskę odszkodowania kosztem Niemiec zarówno na północy, jak i na zachodzie

We wrześniu 1944 Hans Morgenthau, amerykański prawnik niemieckiego pochodzenia, badacz stosunków międzynarodowych przedstawił swoją propozycję powojennych granic. Na mapie 7 widać, że w zamian za straty na wschodzie mieliśmy otrzymać całe Pomorze Gdańskie, Prusy Wschodnie bez dzisiejszego Obwodu Kaliningradzkiego, Górny Śląsk i Dolny Śląsk z Wrocławiem.

Powstanie Warszawskie

Stalin wiedział, że 1 sierpnia 1944 ma wybuchnąć powstanie warszawskie, robił wszystko by wybuchło ono jak najszybciej. Z jego rozkazu 29.07 moskiewskie radio nadało po polsku apel do mieszkańców Warszawy o jak najszybsze rozpoczęcie powstania. Następnego dnia podobny apel wystosowała rozgłośnia „Kościuszko” kierowana przez Zofię Dzierżyńską, w tym apelu został dodany komunikat, że Armia Czerwona zajmuje warszawską Pragę.

Rządy polski i brytyjski doszły do porozumienia, że powstanie w Warszawie może wybuchnąć gdy:

potęga militarna Niemiec zacznie się chwiać zdecydowanie, wojska anglosaskie będą znajdować się na wschód od linii Zygfryda, Anglosasi będą panować na tak dużym węźle lotnisk, znajdujących się na wschód od Lille, z którego można by przerzucić całość lotnictwa polskiego, brygadę spadochronową i zaopatrzenie bojowe; te ostanie dwa zadania miałoby wykonać lotnictwo transportowe amerykańskie

1.08 Wybuchają walki, Stalin zatrzymuje front i czeka aż powstanie upadnie. Chciał zniszczyć Armię Krajową, dlatego nie dał aliantom zgody na lądowanie ich samolotów z pomocą dla powstańców na lotniskach radzieckich. Wielka Brytania była zbyt daleko od Warszawy aby bezpiecznie udzielać skutecznej pomocy Powstańcom bez możliwości lądowania na lotnikach radzieckich. Zajęcie Włoch nieznacznie polepszyło sytuację. Nie było też możliwe zrzucenie spadochroniarzy do Warszawy, ponieważ lot musiał odbywać się nad terytorium niemieckim, a samoloty do tego służące nie były wystarczająco opancerzone.

Ostateczny kształt granic powojennej Polski

Aliantów bardzo ucieszyła deklaracja rządów Polski i Czechosłowacji, mówiąca o tym, że po wojnie zamierzają wydalić wszystkich Niemców zamieszkujących te kraje po zmianach terytorialnych. Na konferencji w Jałcie i Poczdamie zostają ustalone powojenne granice Polski. W wyniku tego przesiedlono 1,2 mln Polaków poza granice ZSRR.

Na konferencji w Jałcie w lutym 1945 r. Stalin, Roosevelt i Churchill ustalili, że po wojnie Polska znajdzie się w strefie wpływów ZSRR. W Europie Wschodniej po I Wojnie Światowej, miały miejsce liczne konflikty etniczne. Dlatego państwom zachodnim opłacało się oddać te państwa w strefę wpływów ZSRR, pozbawić ich wolności, utworzyć żelazną kurtynę tylko dlatego, że państwa zachodnie mogły sprawniej wykorzystać pomoc USA w odbudowie gospodarki.

Na konferencji w Poczdamie latem 1945 r. Amerykanie przedstawili nową propozycję podziału Europy którą przedstawiono na mapie 8. Według tej koncepcji w zamian za utracone Kresy Wschodnie mieliśmy dostać niektóre ziemie zachodnie i północne przedwojennych Niemiec: Prusy Wschodnie bez dzisiejszego Obwodu Kaliningradzkiego i całe Pomorze Gdańskie.

Istniały też skrajnie antyniemieckie koncepcje podziału granic. Według tej koncepcji do naszych przedwojennych granic miały być włączone Prusy Wschodnie, część Górnego Śląska, część Dolnego Śląska z Wrocławiem jako miastem granicznym z Czechami po stronie Polskiej, całe Pomorze Gdańskie i Zachodnie, część Meklemburgii z wyspą Rugią.

Niektóre kręgi sowieckie propagowały wersję podziału Europy bez Polski na mapie, ZSRR zagarnąłby wszystkie ziemie Polskie, oraz drugą która od ostatecznych granic różni się tym, że nie mamy Pomorza Zachodniego, Ziemi Lubuskiej i Dolnego Śląska.

Podsumowanie

Myślę, że Polacy spośród narodów których państwa zostały podbite przez III Rzeszę najbardziej przysłużyły się pokonaniu nazizmu. Polski żołnierz walczył na wszystkich frontach drugiej wojny światowej, jako jedyny naród który walczył z Niemcami przez 6 lat: Kampania Wrześniowa w 1939 r., Francja w 1940 r., front wschodni od 1942 r., Bitwa o Anglię w 1940 r., Półwysep Apeniński (np. bitwa pod Monte Cassino w 1944 r.), front zachodni we Francji w 1944/45 r., Afryka Północna w 1942 r., front japońsko – chiński od 1943 r. i największy sukces Polaków, złamanie szyfru Enigmy. Dzięki złamaniu szyfru Enigmy przez polskich kryptologów II Wojna Światowa została wygrana przez aliantów, „To oni wygrali druga wojnę światową” – Bogusław Wołoszański.

Pomimo kluczowego udziału Polaków w doprowadzeniu do zwycięstwa aliantów sprawa polska na arenie międzynarodowej w czasach II Wojny Światowej nie była traktowana w sposób uczciwy. Podczas Kampanii Wrześniowej i Powstania Warszawskiego Polacy nie otrzymali żadnej realnej pomocy, która miałaby znaczący wpływ na przebieg walk. Kształt powojennych granic Polski i oddanie w strefę wpływów radzieckich było według mnie zdradą i celowym działaniem antypolskim ze strony aliantów zachodnich. Uważam, że sprawiedliwe warianty granic Polski po II Wojnie Światowej przedstawiają mapy: 2, 3 i 9.

Źródła i bibliografia:

• Polityka Pomocnik Historyczny „1939 Jak rozpętała się II wojna światowa”, Nr 8, 2019
• Ian Kershaw, „Do piekła i z powrotem: Europa 1914 - 1949”, Znak Horyzont, Kraków 2016
• Historia Bez Cenzury „Jak mogliśmy pokonać Hitlera” Nr 8-9 (40-41), 2019
• Jerzy Kirchmayer, „Powstanie Warszawskie”, Książka i wiedza, Warszawa 1989
• Marek Gędek, „Atlas historyczny drugiej wojny światowej”, Bellona, Warszawa 2016
• Wacław Król, „Mój Spitfire”, Fronda PL, Warszawa 2017
• Witold Urbanowicz, „Wspomnienia legendarnego dowódcy Dywizjonu 303”, Znak Horyzont, Kraków 2016
• Sensacje XX wieku – Enigma – część 4